ARTEA FRANTZIAKO BIDEAN

Donejakue bideak artearen esparruan duen garrantzia ukaezina da. Donejakue bideak balio izan zuen ideia estetikoak, formak, estiloak eta ezagutzak hedatzeko, bai eta arkitekto, hargin, eskultore, igeltsero, zurgin, freskogile eta argiztatzaileen eta imajina daitekeen beste edozein motatako gremio-lanbideren joan-etorrietarako ere. Horrela, Erromanikoa eta Gotikoa nazioarteko estilo artistiko bihurtu ziren, Europa osoan nolabaiteko homogeneotasunez. Eta lurralde bakoitzak bere aldaerak eta berezitasunak izan zituen arren, oro har eta Erromatar Inperioaren gainbeheraz geroztik lehen aldiz, Europa osoan kohesio artistikoa egon zen berriro.

Horren ondorioz, erlijio eta gizarte mailan, Erdi Aroko kultura bisuala osatzen duen ondare historiko-artistiko zabala sortu zen, bai eta ingeniaritza zibileko eta militarreko obra ugari ere. Gaur egun, kontserbatzen ditugu bidaiatzen dugunean edo Bidearen etapak osatzen ditugun heinean bisitatu nahi ditugun monumentu eta artelan horietako asko. Done Jakueren ondare artistikoa, azken batean, gure kontinentearen nortasun-zeinuetako bat da.

ARTEA ETA HISTORIA IRUÑEAN

Zehazki, aurretik aipatutako guztia Iruñean gauzatzen da: XI. mendean, Santiagorako erromesaldiak garrantzia hartzen hasi zuen garaian, Frantziako hegoaldetik eta Normandiatik etorritako biztanle berriak etorri ziren hirira.

Ez dira Navarreríako jatorrizko biztanleekin nahastu, eta auzo edo burgu berri bat sortzea erabaki zuten: San Saturnino edo San Zernin burgua.

Haien hizkuntza (okzitaniera), artisau-lanbideak, merkataritzarako trebetasunak, zaindariarekiko debozioa (Saint-Sernin) eta tradizio arkitektonikoak beraiekin ekarri zituzten. Erregeak babespean hartu zituen, eta foruak eta pribilegioak eman zizkien, hala nola ogia eta ardoa erromesei esklusiboki saltzea; Navarreríak, berriz, apezpikuen mende jarraitu zuen.

Handik gutxira, eta Donejakue bideari esker sortutako indar ekonomikoaren ondorioz, San Nikolas izeneko hirugarren auzo bat sortu zen, San Zerninen bastida-egitura bera zuena.

Emaitza hiru burgu banandu izan ziren, bakoitza bere lege eta administrazio-antolaketarekin, beren harresiez inguratuak, eta etsaiak, zenbaitetan elkarren aurka armetan altxatzeraino, besteek baino botere handiagoa nork zuen zehazteko gerra gordinetan.

Iruñeko Erdi Aroko historia liluragarri hau guztia, eta Santiagorako bideei buruzko beste informazio asko, Donejakue Bidearen Interpretazio Zentrora –Ultreia izenez bataiatua– bisita bat eginez zabal daiteke, zeina herriko Kale Nagusian baitago, Donejakue bidearen ibilbide bete-betean.

Jacobaccess proiektu europarraren barruan kokatzen den erakusketa-gunea da, eta bere helburu nagusia Bidea egin nahi duen orori hura erraztea eta haren baliabide guztiak zerbitzu irisgarri bihurtzea da. Erromesendako informazio praktiko eta eguneratua ere eskaintzen du, hala nola aterpetxeen irekiera, menu bereziak eta Done Jakueren monumentuak.

Aukeratutako izena –Ultreia– erromes batzuek aurreko mendeetan elkarri egiten zioten animo-oihua da, eta horri "et Suseia!" erantzuten zioten. Ultreiak latinez "Aurrera! Zoaz haratago!" esan nahi du, eta "et Suseia" erantzunak, berriz,"Goazen gorago!“ esan nahi du.