FRANTZIAKO BIDEAREN JATORRIA
Iparraldeko bidea eta Antzinako bidea Compostelarako lehen erromesbideak izan arren, XI. mendetik aurrera, Frantziako bidea ibilbiderik ibiliena bihurtu zen. Ez da kasualitatea: Nafarroako Antso III.a Nagusia eta Leóngo Alfontso VI.a erregeek, Astorgatik Bordelerako erromatar galtzada zaharraren ibilbidea aprobetxatuz, ibilbidea aldatu zuten muga kristaua indartzeko Penintsulako erresuma musulmanen aurrean, lurralde horiek duela gutxi konkistatu ondoren.
Ibilbidean zehar herri berriak sortzearekin bat, biztanle franko berriak erakarri zituen dei-efektua sortu zen, artisautza eta merkataritza lanbideak ekarri zituztenak, sortu berri ziren herri horietako ekonomia aberastuz eta haien garapena sustatuz. Azpiegitura berrien sare horrek, aldi berean, Europa osotik zetozen erromesen joan-etorria errazten zuen. Emaitza garapen sozial, ekonomiko, artistiko eta kultural ikusgarria izan zen.
Frantziako bidea XII. mendetik aurrera are ezagunagoa egin zen, Aymeric Picaud fraide frantsesak Donejakue bideko lehen gidatzat jotzen dena idatzi zuenean: Codex Calixtinusa.
Bertan, Frantziako bidea izena jasotzen du, Frantzia zeharkatzen duten lau erromesbide nagusiak batzen dituelako: Tourseko bidea (Parisetik datorrena, Toursetik igaroz), Limogeseko bidea (Vézélaytik, Limogesetik igaroz), Le Puy bidea (Le Puytik, Cahorsetik igaroz) eta Arléseko bidea (Arlésetik, Toulousetik igaroz). Lehenengo hirurak Donibane Garazin elkartzen dira, eta laugarrenak Pirinioak zeharkatzen ditu Somportetik, aurreko hirurekin Garesen bat egiteko.
Garesetik, Frantziako bideak ibilbide bakarra du, Espainiako iparraldeko herri eta hiri esanguratsuak zeharkatzen dituena: Lizarra, Logroño, Santo Domingo de la Calzada, Burgos, Castrojeriz, Frómista, Carrión de los Condes, Sahagún, León, Astorga, Ponferrada eta Villafranca del Bierzo. Bierzoko eskualdetik Galiziara sartzen da, Sarria, Portomarín, Palas de Rei zeharkatuz eta, azkenik, Santiago de Compostelara iritsiz.
IBILBIDEAREN BILAKAERA
Ibilbidea eratzen hasi zenetik, ordura arte diseinatutako eta eraikitako biderik onena aprobetxatu zen: Ab Asturica Burdigalam galtzada erromatarra; hau da, Astorga eta Bordele lotzen zituen galtzada. Nahiz eta harrizko lauzak desagertuz joan ziren berriz aprobetxatzeagatik edo lur-pilaketagatik, trazadura egina zegoen dagoeneko. Hala, Ibañetako gainean bazen antzinako etxe erromatar bat (aterpetxe bat), Orreagak izan zuen erromesendako lehen ospitalearen kokaleku izan zena.
Summo Pyreneo delakoa igaro ondoren, galtzada Pompaelo zaharreraino jaisten zen, orduan elkarren aurka ari ziren baina Donejakue bideari esker aberastu ziren hiru burguk banatutako hiriraino. IX., X. eta XI. mendeetako erromesek jarraitu zuten ibilbidearen eta XI. mendetik aurrera erromesek egin zutenaren arteko alde nagusia Iruña-Burgos tartearen trazaduraren aldaketa izan zen.
Iruñetik irtetean, bide zaharra zuzenean Sakanako haranerantz zihoan, Irurtzun, Uharte-Arakil, Agurain, Gasteiz, Miranda de Ebro eta Briviesca zeharkatuz, Burgoseraino. Antso III.a Nagusia, garai hartan Iruñeko Erresumako erregea, izan zen ibilbidea aldatu zuena, eta Erreniegatik, Garesetik, Lizarratik, Vianatik, Logroñotik, Naiaratik eta Santo Domingo de la Calzadatik birbideratu zuen, Burgosera iritsi arte.