Glosarioa k - o

Kalibre
Su-armen barnealdeko diametroa.

Kana
Neurtzeko unitatea, 3 oin edo 836 milimetroren baliokidea.

Kanoi
Artilleriako pieza, oso luzea bere kalibrerako; balak, metraila edo mota jakin bateko jaurtigai barne-hutsak botatzeko erabiltzen zen.

Kanoi-zulo
Harresi, dorre eta kubeteetan egiten zen irekidura, mugikorrak ez ziren su-armen bidez tiro egiteko (adibidez, kanoiak); haien oinarrian edo adarbe eta gaindegian egiten ziren.

Kasamata
Oso ganga sendoa, artilleria pieza bat edo gehiago jartzeko egina. Bastioiaren alboan zegoen eta orejoiak babestuta zegoen; horretan artilleriako hainbat pieza zeuden, eta horren helburua zen lubanarroa defendatzea, erasotzailea bertatik igaro ez zedin.

Kaserna
Bonben aurkako kanoi-ganga duen aretoa, defentsaren barnealdean egiten zena (bastioian, gotorlekuan…) eta soldaduak bertan egoteko egiten zen, baita elikagaiak, munizioa, eta metrailak ere.

Kokaleku
Gotorleku baten kokapen topografikoa.

Kokote
Hesi artifiziala, tiro edo kolpe baten bultzadari eusteko moduko altuera eta gorputza dituena.

Kontraguardia
Kanpoaldeko gotorleku obra, angelu bat osatzen duten bi aldek osatua; bastioien eta errebellinen aurrean eraikitzen zen, haien aurrealdeak babesteko.

Kontramalkar
Malkarraren aurrean dagoen lubanarroan dagoen ezponda-horma, lautadaren aldean, estalitako bidearen ondoan.

Kontramina
Aurkariek lur azpian egindako galerien azpian egiten den lur azpiko bidea, lehertzeko edo lur azpian daudela haiei aurre egiteko. Gotorlekuen inguruan lur azpiko sistemen lanak egiten ziren lan horiek aurreratuak izateko.

Kordoi
Gotorlekuaren kanpoaldeko parametro guztietan dagoen perimetro-bozela, ezponda antzean egindako hormak eta kanoi-zuloen parapetoak bereizten zituztenak, horman gora igotzea galarazita. Normalean harri ilaretako bat zen —paramentuen gaineko aldetik hurbil zeuden horiek—.

Kubo
Edozein gotorleku-dorre, bereziki sekzio zirkularrekoa.

Kuxina
Obratik kanpora ateratzen den harlandu zatia, ertzak borobilduak dauzkana.

Lehergai-hobi
Minan, zubien oinaldean eta halakoetan egiten den zuloa, bertan bolbora sartu eta leherketa bat eragiteko. Bolboraz edo bonbaz beteriko kaxa; lan batzuen azpian prestatzen da, eta etsaiak hori lurperatua dagoen lurraldeen jabe egin ondoren, sua ematen zaio.

Libra
Garai bateko pisu-neurria Gaztelan; 16 ontzatan banatzen zen, eta 460 gramoren baliokidea zen. Aragoin, Balear Uharteetan, Katalunian eta Valentzian 12 ontza zituen, Euskadin 17, eta Galizian 20 —gainera, ontzak ez ziren berdinak herri guztietan—.

Lubaki
Lurrean egindako zanga, etsaiarengandik babestuta tiro egiteko aukera ematen duena; gainera, horren bidez, gotorlekuaren aldera gerturatzen dira soldaduak, behin betiko erasoa egiteko.

Lubakitu
Kokagune militar bat lubakien bidez gotortu.

Lubanarro
Gotorlekuaren inguruan lauden arroila sakonak; gotorlekuari eraso egitea zailtzen dute, eta, gainera, defendatzailearen mugimenduak babesten dituzte.

Lubeta
Lur masa, barruti harresitu bateko horma bat betetzeko; edo, bestela, aldez aurretik altxatzen da hori defentsa bat egiteko, gero kanpoaldetik harmokorrez estaltzeko (camisa).

Luneta
Bastioi txikia, normalean bakartua. Errebellinen eta bastioien angeluen defentsa babestea eta sendotzea zen bere ohiko erabilera.

Luzeka (luzeka ezarri)
Eraikuntzan, adreilu edo harriaren alderik luzeena paramentuko luzeraren norabide berean jarriz egitea horma.

Mentsula
Arkitekturako zatia, zenbait moldurarekin profilatua, oinplano bertikal batetik irtena dagoena, eta zerbait bermatzeko edo eusteko bailo duena.

Malkar
Plano maldatua, gotorleku bateko gorputz nagusiaren harresia eratzen duena, kordoitik lubanarro eta kontramalkarreraino; edo bestela plano maldatua baina alderantzizko moduan, bide estaliko lurrei eusten dien horma osatzen duena.

Merloi
Kanoi-zulo baten eta beste kanoi-zulo baten artean dagoen parapeto zati bakoitza. Bi almenen arteko karelaren tarte betea, adarbean edo dorreetan defendatzailea babesteko. Gezi-leihoak izaten zituen askotan, eta, batzuetan, manteleteak baskulatzeko txubilei eusten zien.

Meta
Adar mehez egindako meta, ingeniari militarrek bereziki estaldurak egiteko erabiltzen zituztenak, balta gotorlekuen lubetetako lurra armatzeko ere. Koroa gisa jartzeko, su emateko, eta beste eginkizun batzuetarako ere baziren.

Mina
Lur azpiko galeria, gotorlekuetan zabaltzen dena; horren bukaeran bolboraz edo beste lehergailu batez beteriko errekamara jartzen da, su eman eta gero gotorlekua suntsitzeko.

Mina-aho
Arku apaldua duen atea, kontraminarako sarbidea dena.

Misto
Nahasketa sukoia, sua eragiteko gailu, lehergailu edo argigailuetarako erabiltzen dena.

Mortero
Artilleriako pieza, bonbak jaurtitzeko erabilia. Kalibre handikoa eta luzera txikikoa da.

Obus
Artilleriako pieza, granadak jaurtitzekoa; horren luzera, animaren diametroari dagokionez, kalibre bereko morteroarena baino handiagoa da, eta kanoiarena baino txikiagoa. Gurpilak dituen afuste baten gainean dago muntatuta, erraz garraiatzeko.

Oholesi
Ikus zuresia.